روغن ترمز: راهنمای کامل +‌ نکات حیاتی برای ایمنی شما

بازگشت
لیست محتوا

وقتی صحبت از ایمنی خودرو باشد، یکی از اجزای حیاتی اما کمتر دیده‌شده سیستم، روغن ترمز است. اگر بدانید که خرابی یا ضعف عملکرد روغن ترمز ممکن است چه تبعاتی داشته باشد، اهمیت آن را بهتر درک می‌کنید. در این مقاله، با زبانی ساده اما دقیق، همه آنچه لازم است درباره روغن ترمز بدانید — از تعویض تا نکات فنی — ارائه می‌کنم.

روغن ترمز چیست و چرا اهمیت دارد؟

روغن ترمز (یا مایع ترمز) سیالی هیدرولیکی است که فشار وارد شده توسط پای شما روی پدال ترمز را به میان سیستم ترمز منتقل می‌کند، تا لنت‌ها روی دیسک یا کاسه اثر کنند و خودرو را متوقف کنند.
اگر روغن ترمز عملکرد خوبی نداشته باشد یا کیفیتش پایین بیاید، فشار کافی منتقل نمی‌شود و سیستم ترمز دچار کاهش کارایی خواهد شد.

مهم‌ترین ویژگی‌ها:

  • تراکم‌ناپذیری (تا حدی بسیار کم)
  • نقطه جوش بالا
  • مقاومت در برابر جذب رطوبت
  • سازگاری شیمیایی با قطعات سیستم ترمز (واشرها، و مدارهای فلزی و پمپ‌ها)
  • در برابر دماهای پایین سیالیت خود را حفظ کند

انواع روغن ترمز (استاندارد DOT و رنگ‌ها)

روغن ترمزها بر اساس استاندارد DOT دسته‌بندی می‌شوند. رایج‌ترین آن‌ها در خودروهای سواری در ایران شامل DOT 3، DOT 4 و گاهی DOT 5.1 هستند.

نکات

رنگ معمول

نقطه جوش

پایه

نوع

رایج‌ترین نوع

زرد کمرنگ

~۲۰۵ °C (خشک)

بر پایه گلیکول

DOT 3

عملکرد بهتر در دماهای بالا

آبی یا کهربایی

~۲۳۰ °C (خشک)

گلیکول + افزودنی‌ها

DOT 4

جذب رطوبت کم، اما قابل ترکیب با DOT 3 / DOT 4 نیست

بنفش

~۲۶۰ °C

سیلیکونی

DOT 5

قابل ترکیب با DOT 3 / DOT 4

سبز

شبیه DOT 5

غیرسیلیکون، عملکرد بالا

DOT 5.1

نکته ۱:

نباید روغن ترمزهای ناسازگار را با هم ترکیب کرد (مثلا DOT 5 با DOT 3 یا DOT 4) چون ممکن است واکنش شیمیایی ایجاد کند.

نکته ۲:

در بازار ایران معمولا دو رنگ زرد (برای DOT 3) و آبی (برای DOT 4) رایج‌اند.

زمان تعویض روغن ترمز — روغن ترمز کی باید عوض بشه؟

یکی از پرتکرارترین سوالات: روغن ترمز کی باید عوض بشه؟

طبق توصیه تولیدکنندگان و منابع فنی:

  • معمولا هر ۲ تا ۳ سال یک بار یا بین ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر.
  • حتی اگر رنگ مایع ترمز تغییر نکرده باشد، به دلیل جذب رطوبت میکروسکوپی، باید تعویض شود.
  • در شرایط رانندگی سنگین (مسیرهای کوهستانی، ترمز مکرر) باید زودتر تعویض شود.

بنابراین پاسخ به سوال “روغن ترمز کی باید عوض بشه؟” این است: هر ۲ تا ۳ سال یا طبق دستور دفترچه خودرو، مگر شرایط خاصی داشته باشید که نیاز به زودتر تعویض باشد.

روش تخلیه روغن ترمز — روش تخلیه روغن ترمز / چگونه روغن ترمز عوض کنیم

در این بخش، مراحل کلی آموزش تعویض روغن ترمز را شرح می‌دهم. اگر مهارت متوسط مکانیکی دارید، با احتیاط می‌توانید انجام دهید؛ در غیر این صورت به تعمیرگاه مراجعه کنید.

مراحل تعویض روغن ترمز

1. آماده‌سازی و ایمنی

  • خودرو را روی سطح صاف پارک کنید و ترمز دستی را بکشید،
  • از دستکش و عینک ایمنی استفاده کنید چون روغن ترمز خنده‌آور و خورنده است.
  • ظرف مناسبی برای جمع‌آوری مایع کهنه آماده کنید.

۲. تمیز کردن درپوش مخزن روغن ترمز (رزروایر)

  • سطح اطراف درپوش مخزن را با دستمال تمیز پاک کنید تا گرد و غبار وارد نشود.
  • درپوش را باز کنید.

۳. پر کردن موقت با روغن جدید

  • مخزن را تا سطح مجاز (بین MIN و MAX) با روغن ترمز جدید پر کنید (همان نوع استانداردی که قبلا استفاده می‌کردید).
  • روغن جدید را آماده داشته باشید چون در طول فرآیند ممکن است نیاز به افزودن باشد.

۴. هواگیری چرخ‌ها (ترتیب معمول: عقب راست → عقب چپ → جلو راست → جلو چپ، یا بر اساس توصیه خودروی شما)

  • به چرخ انتخابی رفته، پیچ هواگیری را باز کنید کمی (معمولا با آچار مخصوص).
  • بگذارید روغن قدیمی جریان یابد تا تمیز شود، سپس با فشار روی پدال ترمز، روغن جدید را به داخل مدار بفرستید.
  • زمانی که مایع جدید و بدون حباب خارج شد، پیچ هواگیری را ببندید.
  • این کار را برای هر چهار چرخ انجام دهید.
  • همزمان، سطح مخزن را کنترل کنید تا خالی نشود؛ اگر کم شد، روغن جدید اضافه کنید.

۵. بررسی نهایی و تمیزکاری

  • سطح روغن ترمز در مخزن را کنترل کنید و درپوش را محکم ببندید.
  • سیستم ترمز را چند بار فشار دهید تا مطمئن شوید پدال سفت است و ترمزها عملکرد صحیح دارند.
  • روغن کهنه را به روش مجاز دور بریزید.

توجه:

در خودروهای دارای سیستم ABS یا ESP ممکن است فرآیند هواگیری با دستگاه دیاگ لازم باشد.

نشتی روغن ترمز — تشخیص و راهکار

نشت روغن ترمز از چرخ عقب

اگر در اطراف چرخ عقب (یا نزدیک طوقه، فلنج یا ترمز کاسه) لکه‌ روغن مشاهده کردید، ممکن است نشت روغن ترمز باشد. ممکن است دلایل زیر باشد:

  • آسیب یا ترک در شیلنگ ترمز
  • خرابی سیلندر چرخ یا واشر معیوب
  • اتصالات شل یا نشتی

اگر نشت در چرخ عقب باشد، عملکرد ترمز عقب کاهش یافته و توزیع نیروی ترمز دچار مشکل می‌گردد.

نشتی روغن ترمز از مخزن

اگر سطح روغن مخزن به سرعت پایین می‌آید یا اطراف درپوش مخزن روغن ترمز لکه دیده می‌شود:

  • مهر و موم درپوش معیوب
  • ترک یا شکاف در مخزن
  • لوله یا شیلنگی به مخزن وصل است که نشت دارد

در هر حالت، نشت روغن ترمز بسیار جدی است و باید فورا تعمیر شود (به خصوص نشت از مدار اصلی سیستم ترمز). اگر روغن ترمز تمام شود چه میشود؟ ادامه مطلب را ببینید.

اگر روغن ترمز تمام شود چه می‌شود؟ — عواقب خطرناک

اگر روغن ترمز به حد خیلی پایین برسد یا به کلی تمام شود، پیامدهای زیر ممکن است رخ دهد:

  • پدال ترمز نرم یا فرو رفتن پدال تا انتها
  • کاهش شدید قدرت ترمزگیری
  • ورود هوا به مدار ترمزو ایجاد حباب که منجر به شکست ترمز (Vapor Lock) می‌شود
  • خوردگی قطعات داخلی سیستم ترمزبه دلیل رطوبت یا آلودگی
  • در موارد بحرانی، ترمز از کار می‌افتدو خطر تصادف بسیار بالا می‌رود

بنابراین هیچ‌گاه اجازه ندهید سطح روغن ترمز نزدیک به خالی شود.

تفاوت روغن ترمز با روغن موتور — فرق روغن ترمز با روغن موتور

گاهی افراد سوال می‌کنند: آیا روغن ترمز همان روغن موتور است؟
پاسخ قطعی: خیر!

روغن موتور وظیفه روان‌کاری، خنک‌کاری و تمیز کردن قطعات متحرک موتور را دارد. در مقابل، روغن ترمز:

  • کارکرد هیدرولیکیدارد
  • نباید تراکم‌پذیر باشد
  • باید نقطه جوش بالا داشته باشد
  • باید سازگار با سیستم ترمز باشد

اگر به‌طور تصادفی روغن موتور را وارد مدار ترمز کنید، باعث آسیب جدی خواهد شد—سیستم ترمز به هم می‌ریزد و به قطعات داخلی آسیب می‌رسد.

روغن ترمز چند رنگ دارد؟ — روغن ترمز چند رنگ دارد

در بازار شما ممکن است رنگ‌های زیر را ببینید:

  • زرد روشن یا کهربایی → معمولا برای DOT 3
  • آبی → برای DOT 4
  • بنفش → برای DOT 5
  • سبز → ممکن است برای روغن ترمزهای خاص یا LHM در خودروهای خاص

اگر روغن ترمزی مشاهده کردید که رنگ آن کاملا متفاوت از موارد بالا (مثلا قهوه‌ای تیره یا کثیف) است، آن را باید تعویض کرد.

خلاصه نکات کلیدی

  • روغن ترمز عامل انتقال فشار هیدرولیکی است
  • روغن ترمز کی باید عوض بشه؟هر ۲ تا ۳ سال یا طبق دفترچه
  • روش تخلیه روغن ترمز شامل هواگیری چهار چرخ و پر کردن همراه با احتیاط
  • نشت روغندر چرخ عقب یا مخزن جدی است
  • اگر روغن ترمز تمام شود، خطر جدی برای ایمنی دارد
  • فرق روغن ترمز با روغن موتور در کاربرد و خواص است
  • روغن ترمز چند رنگ دارد؟ زرد، آبی، بنفش، سبز

معرفی یدکشو

سوالات متداول (FAQs) — پرسش‌هایی که تاکنون مطرح نشده‌اند

آیا می‌توانم خودم در خانه روغن ترمز را کاملا تخلیه و تعویض کنم؟

بله در شرایطی، اگر ابزار مناسب داشته باشید و اصول ایمنی را رعایت کنید. اما اگر سیستم مجهز به ABS باشد یا هیچ تجربه‌ای ندارید، توصیه می‌شود به تعمیرگاه متخصص مراجعه کنید.

آیا می‌توان فقط مقداری روغن ترمز اضافه کرد بدون تعویض کامل؟

اگر سطح پایین است و روغن هنوز کیفیت مناسب دارد، می‌توان مقداری اضافه کرد، اما این کار جایگزین تعویض کامل نیست زیرا رطوبت و آلودگی ممکن است در بخش‌های داخلی وجود داشته باشد.

آیا استفاده از روغن ترمز با استاندارد بالاتر (مثلا استفاده از DOT 4 بجای DOT 3) امکان‌پذیر است؟

معمولا بله، اگر در دفترچه خودرو استاندارد بالاتر مجاز باشد. اما ترکیب کردن انواع ناسازگار مجاز نیست.

چگونه بفهمم روغن ترمز من آب گرفته است؟

اگر رنگ روغن تغییر کرده باشد، کدر شود یا هنگام ترمزگیری مایع حباب می‌زند یا پدال نرم شود، احتمال بالای جذب رطوبت وجود دارد.

آیا در مناطق سردسیر (مثلا در ایران) عملکرد روغن ترمز در دماهای پایین تحت تاثیر قرار می‌گیرد؟

بله، اگر روغن ترمز سیالیت مناسب در دمای پایین نداشته باشد، ممکن است واکنش تاخیر پیدا کند. باید از روغن ترمز با مشخصات مناسب دمای پایین استفاده شود.

برچسب ها

, , , , , , , ,

پست های دیگر